Ik ben een verschrikkelijke perfectionist. Eentje van het type 'ik begin pas ergens aan als ik weet dat het minimaal briljant wordt'. Mijn eerste plaat durfde ik bijna niet uit te brengen, zo bang was ik voor de reacties. Op de tweede zat ik vijf jaar te pielen waar het in drie jaar gekund had.
Ik ben in de loop van de jaren steeds beter gaan begrijpen dat ik mensen om me heen moet verzamelen die me in de waan laten dat ik controle heb en die ondertussen mijn projecten vooruit duwen. Voor ik het weet is er weer iets. Iets wat ik gemaakt heb en wat er na mij ook nog is. Een liedje, een column, een verzameling liedjes.
Een fijne bijkomstigheid van mijn perfectionisme is dat mijn risotto altijd precies goed is, dat ik zelden slechte wijn inkoop en dat ik een archiefkast heb met van die hangmappen.
Ik betaal mijn rekeningen op tijd.
Ik lees gebruiksaanwijzingen.
Maar om voluit te leven is meer nodig.
Op school leer je dat voluit leven niet.
Op school leer je plannen.
Ik had zo'n typische leraar Nederlands. Ik herinner 'm me met zo'n spencer. Of was dat die andere? Ik had een sci-fi verhaal geschreven. Iets met dimensies en werelden. De jaren zestig van de twintigste eeuw beleefden een herleving en ik had bij Jim Morrison van The Doors iets opgevangen over Aldous Huxley en zijn Doors of Perception.
Het was ongetwijfeld verschrikkelijk slecht, maar een flinter van mijn geldings- en scheppingsdrang zal óók herkenbaar geweest zijn.
Die leraar probeerde mij van Morrison en zijn dimensies te redden en zei dat ik eerst Een Plan had moeten maken. Een Plan. Met terugwerkende kracht zie ik ze hangen in zijn werkkamer: de hangmappen. Tegenwoordig geef ik zelf les. Op een creatieve opleiding. Als ik vraag wat mijn studenten willen leren, zeggen ze steevast: 'ik moet beter leren plannen'.
In de jaren daarvoor wordt ze kennelijk ingepeperd dat plannen het aller- allerbelangrijkste is in een mensenleven. Soms zeggen ze ook: vroeger tekende ik, maar daar heb ik geen tijd meer voor.
In de zomer van 2018 las ik op een camping in Groningen Bird by Bird van Anne Lammott (1995). Een gids in het schrijven, maar vooral in het leven. Lamott zegt: laat het schrijven zijn werk doen en bedenk juist níet alles vooraf. Ze zegt ook, op pagina 28:
Perfectionism is the voice of the oppressor, the enemy of the people. It will keep you cramped and insane your whole life, and it is the main obstacle between you and a shitty first draft. I think perfectionism is based on the obsessive belief that if run carefully enough, hitting each stepping-stone just right, you won't have to die. The truth is that you will die anyway and that a lot of people who weren't even looking at their feet are going to do a lot better than you, and have a lot more fun while they're doing it.
Ik koester mijn hangmappen.
En ik ben er ook content mee dat ik mijn leven min of meer weet te organiseren. En vooruit meneer met je spencer: les geven op de middelbare school was waarschijnlijk ook in de jaren negentig al een heldendaad. En (andermaal) vooruit: dank je dat je me netjes leerde spellen.
Maar de shitty first drafts.
Daar begínt het meneer.
Op 17 februari 2021 begon ik een nieuw opschrijfboekje onder de titel '40 dagen maken' en noteerde ik: 'Nieuwsbrief geschreven én gestuurd. Met Hamid aan één liedje gewerkt. Nieuwsbrief leverde 1 mooie reactie op van Danny en 1 uitschrijving :)' Dit is het dus. Danny vond mijn nieuwsbrief te gek en een ander iemand verloor zijn interesse in Harold K.
Het gaat er niet om dat het briljant is.
Het gaat erom dat je iets máákt.
Ik sprak deze column in Zösters plat uit op de L1-radio op 15 mei 2021 onder de titel 'Innere Schweinehund'. Ik gebruik de term 'innere schweinehund' als synoniem voor 'de innerlijke criticus'. Ik hoorde de term 'innere schweinehund' voor het eerst bij mijn goede vriendin Renée Kool.
* Onder dankzegging aan Jonatan Bartling en Janneke Stegeman en hun Janneke & Jonatan podcast. Op de foto bij deze blogpost zie je mij tijdens de opname van die podcast. Door Jonatan en Janneke kreeg ik het idee om mezelf een '40 dagen maken'-challenge op te leggen in de tijd tussen Vastenavond en Pasen 2021. Ik ging mijn perfectionisme te lijf en maakte inderdaad gedurende die periode elke dag iets.